‘Zet de professional in de lead en hak knopen door’

Marcel Levi was tot april 2021 CEO van het University College London Hospitals (UCLH), waar hij tijdens de coronacrisis leidinggaf aan negen ziekenhuizen in Londen. In die hoedanigheid was hij tijdens de pandemie regelmatig te gast op de Nederlandse TV. Op dit moment is hij voorzitter van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO), hoogleraar Geneeskunde bij Amsterdam UMC/Universiteit van Amsterdam en Professor of Medicine bij University College London. Daarnaast is Marcel redacteur van diverse wetenschappelijke tijdschriften en auteur van verschillende educatieve boeken en columns, onder andere in Het Parool en Medisch Contact. Hij werkt nog één dag in de week als internist. “Ik doe heel veel verschillende dingen en dat vind ik ook allemaal erg leuk. Maar als je me het mes op de keel zou zetten, dan vind ik dokter zijn wellicht toch het leukste. Hierdoor hou ik feeling met de werkvloer, want je kunt alle boardpapers lezen die je wilt, maar een weekend op de spoedeisende hulp geeft pas echt inzicht: je weet hoe het eraan toe gaat en wat mensen in de zorg frustreert of blij maakt.”

Door de ervaringen op de werkvloer, is Levi tot veel inzichten gekomen. Eén daarvan is wat goed leiderschap is. ‘Leiderschap is overal of liever gezegd, leiderschap kan van iedereen gevraagd worden’, is één van zijn bekendste uitspraken. “Er zijn best veel misverstanden over leiderschap, bijvoorbeeld dat het alleen maar zou gaan over de directiekamer of de Raad van Bestuur of een afdelingshoofd.” “Mijn stelling is eigenlijk dat van iedereen een bepaalde mate van leiderschap wordt verwacht. Iedereen moet op zijn beurt wel eens verantwoordelijkheid nemen en leiderschap tonen. Dat is belangrijk, want veel mensen denken bij leiderschap dat het niet over hen gaat. Maar dat klopt niet: het gaat over iedereen die een professionele functie heeft: het gaat om verantwoordelijkheid nemen en/of knopen doorhakken. En nee, het gaat niet om ‘de baas’ spelen. Ik ben een pleitbezorger van de professional in de lead als je grote organisatorische veranderingen of transformaties wil doorvoeren. Natuurlijk gesteund door managers, maar een verandering moet vanuit de inhoud komen. Als je dat lukt, zijn meestal de pogingen tot zo’n transformatie ook succesvol.”

“Vooral tijdens de coronacrisis werden in de zorg knopen doorgehakt op de werkvloer en niet door de bovenlaag. Het grappige is dat daarmee in korte tijd grote veranderingen in de zorg tot stand kwamen. Iedereen had namelijk door dit ‘even’ belangrijk was. Bij veel ‘normale’ of ‘organisatorische’ veranderingen denken mensen vaak ‘waarom gebeurt dit eigenlijk’? Dat was nu niet het geval. Ik zat in die tijd in Engeland en daar bleek dat veel mensen heel goed in staat waren om nieuwe dingen te bedenken én uit te voeren. Ze gingen daar ook zeer verantwoordelijk mee om. Voor mij was dat echt een eye-opener.”

In de huidige Nederlandse situatie in de zorg, dreigen grote financiële tekorten. Het is één van de zaken waar Levi zich mee bezighoudt. Volgens hem kunnen de tekorten zo worden aangepakt. “Een simpel voorbeeld: er wordt in Nederland gesteggeld over het afschaffen van het eigen risico. Dat afschaffen kost 6 miljard. Maar het afschaffen van een hoger eigen risico - dat nu wordt ‘bijgekocht’ als premiekorting - zou je zo 1,5 miljard kunnen opleveren. Dit afschaffen kun je echt morgen doen. Dit kost die mensen die het hebben afgekocht misschien een tientje per maand, maar het levert meteen geld op. Het staat eigenlijk ook haaks op het idee van solidariteit: het idee van de zorgverzekering was juist dat we met zijn allen betalen voor de mensen die de pech hebben dat ze ziek zijn. Ik vraag me af waarom politici het niet over die solidariteit hebben.”

Levi was recentelijk nog voorzitter van de Expertgroep Gezondheid IJmond. Deze groep is vorig jaar ingesteld met het doel advies te geven over de gezondheidsvraagstukken in de regio IJmond, met name vanwege de aanwezigheid Tata Steel Nederland. De expertgroep adviseerde de overheid om de gezondheid systematisch mee te nemen in de afwegingen rond de vergunningverlening van Tata Steel en de te maken maatwerkafspraken. “Niemand van alle mensen die hierbij betrokken zijn, vindt eigenlijk dat de fabriek dicht moet. Maar het moet wel gezonder. Die kans is er nu, omdat de overheid is gevraagd om mee te investeren.”